Drodzy Paneliści!

Jak co tydzień zapraszamy Was do lektury Biuletynu. Dziś znajdziecie w nim kilka słów o tym, co można wyczytać z oblicza innych ludzi. Zapraszamy do I-nformacji. W dziale I-nterakcje zamieszczamy niezwykle ciekawy list naszej nowej Panelistki. Nie zabraknie też kolejnego odcinka I-deałków oraz I-nnowacji, w których jak zwykle zamieszczamy ciekawostki ze świata techniki.

I-nformacje

Zastanawialiście się kiedyś, w jaki sposób oglądamy samochody? Jedne wydają nam się sympatyczne, niemalże uśmiechnięte, inne są groźne, drapieżne, dynamiczne; jeszcze inne nudne, nieciekawe i pozbawione wyrazu. To niemal tak, jakbyśmy patrzyli na człowieka... Czy to aby nie za śmiałe skojarzenie? Ależ nie. Okazuje się, że mamy w mózgu specjalny obszar, który analizuje tylko twarze. Czasem ten mechanizm nieco się myli i "dopatruje się" twarzy tam, gdzie ich nie ma - na przykład w maskach samochodów, czy w pyskach zwierząt.
Czy wiedzieliście na przykład, że psy nie mogą się "uśmiechnąć"? Ależ jak to? Przecież niejednokrotnie widzieliśmy wyszczerzoną paszczę zadowolonego, uśmiechniętego psa. Tymczasem padliśmy ofiarą naszego mózgu, dopatrywania się emocji i uczuć w każdym grymasie. To również dlatego rozczulają nas sarenki - mają duże oczy i niewinny wyraz "twarzy", zupełnie jak małe dzieci.
By pokazać, jak bardzo doszukujemy się w martwych przedmiotach rysów ludzkich twarzy, wystarczy przykład słynnego zdjęcia powierzchni Marsa, zrobionego przez sondę "Viking 1" 25 lipca 1976 r. Wśród wielu kształtów marsjańskich masywów, wśród cieni czarno-białego, nienajlepszej jakości zdjęcia, dostrzeżono... ludzką twarz. Wyraźnie widoczne były oczodoły, nos i zarys ust. Górę natychmiast nazwano Twarzą Marsa i nie było końca mitom i teoriom, które wyjaśniać miały tajemnicę jej powstania. Obecne zdjęcia rozwiały wszelkie wątpliwości: masyw jest całkiem naturalny, a w rzucie bocznym nawet trochę nie przypomina twarzy. Podobieństwo spowodowane było specyficzną grą cieni oraz błędami w transmisji. Mit jest jednak tak silny, że trzydzieści dwa lata później wciąż zajmują się nim tropiciele kosmicznych tajemnic.
W sprawie marsjańskiej Twarzy padliśmy ofiarami pareidolii - zjawiska, polegającego na dopatrywaniu się znanych kształtów w przypadkowych szczegółach. Któż z nas, wpatrując się w przepływające na niebie chmury, nie dopatrywał się w nich ludzkich lub zwierzęcych postaci. Któż z nas, patrząc na wizerunek Giewontu, nie zastanawiał się nad legendą o śpiącym rycerzu. Przypuszcza się, że to samo zjawisko odpowiedzialne jest za niektóre "objawienia", czyli wizerunki religijne na szybach, konarach drzew, czy popękanym tynku. Dopatrywano się też głowy diabła we włosach Elżbiety na banknotach, wizerunku Szatana na fotografii z zamachu na Światowe Centrum Handlu, Matki Teresy w cynamonowym ciasteczku i... Dartha Vadera na zdjęciu mgławicy, zrobionym przez Kosmiczny Teleskop Hubble?a.
Uczeni dowodzą, że obszar mózgu, odpowiedzialny za rozpoznawanie twarzy, to tzw. zakręt wrzecionowaty. Nadzwyczaj ciekawe eksperymenty pokazywały, że ilekroć badana osoba oglądała zdjęcia twarzy, niektóre neurony w tym fragmencie mózgu zaczynały intensywnie pracować. Kiedy badani oglądali inne zdjęcia, te same grupy neuronów pozostawały bezczynne. Zakręt wrzecionowaty to w ogóle fascynujące miejsce w naszym mózgu. Lekarze zwrócili nań uwagę, obserwując osoby po ciężkim udarze lub uszkodzeniu mózgu, które cierpiały na przypadłość zwaną prosopagnozją. Właśnie uszkodzenie zakrętu wrzecionowatego powodowało, że pacjenci nie rozpoznawali najbliższych, choć dokładnie widzieli ich twarze. U ludzi zdrowych właśnie to miejsce podpowiada: nie pamiętam imienia, ale zetknąłem się już z tym człowiekiem, widziałem tę twarz. To, że zakręt wrzecionowaty uczestniczy w szerszym procesie - porównywania obiektów o dużym stopniu podobieństwa - okazało się zupełnie niedawno.
Psychologowie nie mogą się nadziwić, jak ważne w postrzeganiu człowieka jest tak zwane "pierwsze wrażenie". To odruch instynktowny, trwa zaledwie kilka sekund. W tym czasie oceniamy, czy widziany po raz pierwszy człowiek jest do nas podobny, czy potrafimy się z nim dogadać, czy czujemy się bezpieczni w jego towarzystwie. Emocje, które odczytujemy z twarzy są więc bardzo ważnym czynnikiem, gdy poznajemy kogoś nowego. Do tego stopnia, że pokuszono się nawet o stworzenie modelu, dzięki któremu komputer mógłby rozpoznać ludzi budzących zaufanie. Psychologowie z Princeton twierdzą, że okrągłe, duże oczy i "uśmiechnięte" usta to te elementy w twarzy, które pozwalają nam ocenić człowieka jako wzbudzającego zaufanie. Ale okazuje się, że to nie tego wypatrujemy u innych...
Jak wynika z badań przeprowadzonych w Vanderbilt University w Stanach Zjednoczonych, najszybciej rejestrujemy uczucie strachu, malujące się w obliczach bliźnich. To zresztą dość łatwo wytłumaczyć - mózg wyspecjalizował się po prostu w dostrzeganiu sytuacji, które mogłyby nam zagrozić. Dlatego właśnie patrząc na twarz obcego, szukamy w niej przede wszystkim oznak agresji i rozmaitych emocji. Najwolniej rozpoznajemy twarze szczęśliwe, być może dlatego, że taki wyraz twarzy sygnalizuje bezpieczeństwo, sytuację, w której nie musimy się niczym przejmować. Jeśli już mówimy o czasie reakcji na malujące się na twarzach innych ludzi uczucia, to w normalnych warunkach nie przekracza on 40 tysięcznych części sekundy.
Wiedza o tym, jak w postrzeganiu innych ludzi ważne jest odczytywanie twarzy, pozwoliła naukowcom na pewien ciekawy eksperyment, polegający na próbie... przewidywania wyniku wyborów. Skuteczność okazała się zaskakująco wysoka, bo około 70-procentowa. Tak więc jednym z głównych kryteriów wyboru kandydata jest jego "kompetentna twarz". Cóż to znaczy? Krótko mówiąc: mniejsze szanse mają politycy o okrągłej twarzy, dużych oczach, z małym nosem i niewielkim podbródkiem. Taki wygląd badani określili jako "dziecięcy" i na takiego kandydata w większości nie oddaliby swojego głosu. Ludzie o takim wyglądzie są bowiem postrzegani jako naiwni, słabsi i bardziej ulegli. To błąd - dowodzą specjaliści od ludzkich twarzy - bo "dziecięca" twarz wcale nie musi oznaczać słabości. Ale cóż, w polityce zapewne bardziej liczy się wrażenie, niż rzeczywiste kompetencje.
Nie tylko w polityce twarz ma znaczenie. Naukowcy z Santa Barbara w Chicago twierdzą, że właśnie z twarzy mężczyzny kobiety odczytują, czy ten nada się na męża. Uczestniczących w badaniu studentów poproszono najpierw o to, by określili swój stosunek do dzieci i o to, czy kiedyś chcieliby je mieć. Następnie zdjęcia panów pokazano studentkom i poproszono je, by zdecydowały - czy chciałyby z którymś z nich spędzić resztę życia. Wyniki zaskoczyły samych badaczy - panie bezbłędnie wybierały jako potencjalnych kandydatów na męża tych mężczyzn, którzy deklarowali chęć posiadania potomstwa.
Okazuje się więc, że ewolucyjnie wykształcona umiejętność błyskawicznego oceniania ludzkich twarzy ma dla nas kolosalne znaczenie. Nie tylko jako źródło reakcji społecznych, ale również - dla oceny zagrożenia czy wyboru partnera. Aż trudno uwierzyć, ile możemy wywnioskować z jednego spojrzenia.

I-nterakcje

Oto list od naszej nowej Panelistki, pani Barbary:

Bardzo podoba mi się Biuletyn wydany przez netPanel. Jest ciekawie zredagowany i zawiera dużo interesujących wiadomości. Cieszę się, że przyjęłam Państwa propozycję i zainstalowałam program służący badaniom. Chętnie zapoznam się z wynikami tych badań.
Internet "zawojował" świat i aktualnie skutecznie "wyręcza" taką instytucję jaką do tej pory była poczta w przekazywaniu różnych informacji i wiadomości. Ja dostęp do Internetu u siebie w domu mam od roku. Ale dzisiaj z całą stanowczością mogę powiedzieć, że już nie potrafiłabym zrezygnować z dobrodziejstwa jakim jest stały dostęp do sieci. Ponieważ jestem osobą niepełnosprawną, mogę z własnego komputera uzyskać dostęp do informacji bez wychodzenia z domu.
Wcześniej, aby np. szybko nawiązać kontakt z rodziną nie mieszkającą w Polsce korzystałam z dostępu do komputera w zaprzyjaźnionej Instytucji, w której kończyłam kursy komputerowe. Ale wiadomo, że "grzeczność" i cierpliwość ludzka mają swoje granice, których najbezpieczniej jest nie wystawiać na niepotrzebną "próbę". Teraz mogę powiedzieć, że mam ten problem "z głowy". Innymi słowy, nie zakłócam spokoju Panu Prezesowi zaprzyjaźnionej Instytucji i nie narażam na "szwank" swoich dobrych kontaktów z jej Pracownikami.
Mam nadzieję, że moja współpraca z Państwem da pozytywne rezultaty. Życzę sukcesów w badaniach.
Pozdrawiam cały Zespół

Jeśli utraciliście Państwo program netPanel i chcielibyście powrócić do badania Megapanel PBI/Gemius, to informujemy, że wersję instalacyjną programu można cały czas pobrać pod adresem: http://netpanel.gemius.pl/netpanel2/

Gemius SA
ul. Wołoska 7, 02-675 Warszawa
Budynek MARS, klatka D
Tel.: +4822 874-41-14
Infolinia: 0801-800-009*
www.gemius.pl

*opłata jak za jedną jednostkę taryfikacyjną wg operatora; numer infolinii niedostępny dla sieci komórkowych

W odpowiedzi na sugestie zawarte w listach od Państwa, oferujemy możliwość subskrypcji e-biuletynu w formacie tekstowym zamiast HTML. Jeżeli bardziej odpowiada Państwu wersja tekstowa, prosimy wypełnić formularz na stronie http://netpanel.gemius.pl/d/t.php.

Gdyby zdecydowali Państwo, że rezygnują z otrzymywania od nas jakichkolwiek informacji, bardzo prosimy o wypełnienie formularza na stronie http://netpanel.gemius.pl/d/d.php.

Cytowanie treści i publikowanie danych zawartych w niniejszym biuletynie możliwe jest jedynie za zgodą PBI Sp. z o.o. i Gemius SA.